Biodiversiteit, uitdagingen en actiemogelijkheden
Biodiversiteit, uitdagingen en actiemogelijkheden
Wat is biodiversiteit? Waarom is dat belangrijk?
Met biodiversiteit bedoelen we de diversiteit van alle levensvormen op Aarde (van bodembacteriën tot insecten, tot vissen, tot grote zoogdieren). Ze is niet alleen fascinerend en prachtig, maar ze bewijst talrijke ecosysteemdiensten: ze zuivert het water dat we drinken en de lucht die we inademen, ze produceert al ons voedsel…
We moeten echter vaststellen dat de erosie van de biodiversiteit onherroepelijk is. En dan hebben we het niet alleen over Chinese panda’s of Australische koraalriffen. De ecosystemen op ons platteland en in onze steden gaan ook dagelijks achteruit.
Het verval van de biodiversiteit is dus een bedreiging voor ons eigen voortbestaan.
Biodiversiteit
draait rond drie pijlers:
Verscheidenheid van de ecosystemen
Genetische variatie
Soortenrijkdom
Ze stelt ons in staat om te genieten van de zogenaamde
ecosysteemdiensten
namelijk:
Zoetwater
Zuurstof
Voedsel
Bestuiving
Geneesmiddelen
Grondstoffen
Die zijn onmisbaar voor ons overleven, maar worden ook beïnvloed door
menselijke activiteiten
zoals:
Industrie
Landbouw
Visserij
Toerisme
Verstedelijking
Vervoer
Die activiteiten vormen de basis van de
vijf belangrijkste oorzaken van erosie
namelijk:
Vernietiging van leefgebieden
Uitputting van hulpbronnen
Klimaat
ontregeling
Vervuiling
Invasieve exoten
Die oorzaken leiden tot
de biodiversiteitserosie die we vandaag meemaken
met als gevolgen:
Hongersnood
Woestijnvorming
Plagen en ziekteverwekkers
Bodemaantasting
Oorzaken van de erosie
De biodiversiteit wordt bedreigd door vijf erosiefactoren die duidelijk door de internationale gemeenschap worden geïdentificeerd.
Vernietiging van leefgebieden
Menselijke activiteiten zoals de bodemafdekking en de uitbreiding van landbouwgronden leidt tot de vernietiging van de natuurlijke omgeving. Die praktijken leiden tot:
- vernietiging, aantasting en versnippering van leefgebieden (abrasie van de zeebodem, ontginning van grasland, verbroken verbindingsmogelijkheden, verstoorde hydrologie);
- verstoring van diersoorten (aanrijdingen door voertuigen enz.);
- degradatie van de bodem, zijn functies en zijn biodiversiteit.
Daardoor is het milieu niet meer in staat om zijn rol te spelen: onderkomen voor levensvormen, CO2-opslag enz.
Uitputting van natuurlijke hulpbronnen
Natuurlijke hulpbronnen (water, hout, energie, voeding, ...) worden uitgeput bij het buitensporig gebruik maken ervan. Het gaat hierbij om activiteiten die meer ontnemen dan wat de aarde kan regenereren. Met name bepaalde consumptiepatronen, landbouwpraktijken of overbevissing, onbeheerde jachtactiviteiten, ontbossing, recreatieve activiteiten, ... zorgen voor de uitputting van natuurlijke hulpbronnen.
Klimaatverandering
Stijging van de zeespiegel, onstabiele en onregelmatige seizoenen, hittegolven, droogte, overstromingen enz. De huidige klimaatontregeling wijzigt, verstoort of bedreigt alle levensvormen: het verspreidingsgebied van dier- en plantensoorten verschuift, bepaalde vegetatiecycli versnellen. Het klimaat zelf raakt uit evenwicht door de activiteiten van de mens die te veel CO2 en broeikasgassen uitstoten. De biodiversiteit biedt echter erkende oplossingen (gebaseerd op de natuur) om klimaatwijzigingen te beperken en aanpassingen aan klimaatveranderingen mogelijk te maken.2 et de gaz à effet de serre. Or la biodiversité offre des solutions d’atténuation et d’adaptation au changement climatique reconnues (solutions fondées sur la nature).
Vervuiling
Het gaat bijvoorbeeld om de vervuiling van het watermilieu door stikstof- en fosforhoudende stoffen, luchtvervuiling, bodem- en watervervuiling door gevaarlijke stoffen (pesticiden, zware metalen enz.), opkomende vervuilingsvormen (medicijnresten, nanodeeltjes, elektromagnetische golven enz.), vervuiling door grof afval (met name in de zee en in mariene organismen), milieuvervuiling door microplastics, lawaaioverlast (met name door vervoer over land en over zee) of lichtvervuiling. Daardoor worden ecosystemen en hun levensvormen vernietigd of aangetast.
Invasieve exoten
Invasieve exoten vormen een gevaar voor meer dan één derde van de bedreigde landdiersoorten en zijn betrokken bij de helft van alle bekende uitstervingen.
Ze veroorzaken talrijke effecten voor inheemse soorten, de werking van de ecosystemen en de producten en diensten die zij leveren. Die soorten liggen ook aan de bron van belangrijke negatieve gevolgen voor talrijke economische activiteiten en voor de volksgezondheid.
Vernietiging van leefgebieden
Menselijke activiteiten zoals de bodemafdekking en de uitbreiding van landbouwgronden leidt tot de vernietiging van de natuurlijke omgeving. Die praktijken leiden tot:
- vernietiging, aantasting en versnippering van leefgebieden (abrasie van de zeebodem, ontginning van grasland, verbroken verbindingsmogelijkheden, verstoorde hydrologie);
- verstoring van diersoorten (aanrijdingen door voertuigen enz.);
- degradatie van de bodem, zijn functies en zijn biodiversiteit.
Daardoor is het milieu niet meer in staat om zijn rol te spelen: onderkomen voor levensvormen, CO2-opslag enz.
Uitputting van natuurlijke hulpbronnen
Klimaatverandering
Vervuiling
Invasieve exoten
Invasieve exoten vormen een gevaar voor meer dan één derde van de bedreigde landdiersoorten en zijn betrokken bij de helft van alle bekende uitstervingen.
Ze veroorzaken talrijke effecten voor inheemse soorten, de werking van de ecosystemen en de producten en diensten die zij leveren. Die soorten liggen ook aan de bron van belangrijke negatieve gevolgen voor talrijke economische activiteiten en voor de volksgezondheid.
Zeven thematische drijfveren
Kick treedt op als katalysator voor de oplossingen die door en voor de verschillende spelers en speelsters van een gemeente beschikbaar worden gemaakt. Die oplossingen draaien rond zeven thematische drijfveren en zijn erop gericht om het herstel van de biodiversiteit in de regio te versnellen.
Voedsel
Met dit thema wil Kick de productie-, verwerkings-, distributie- en consumptiemethodes herzien zodat ze alle levende wezens ten goede komen.
Voedselproductie is de belangrijkste oorzaak van het verlies aan biodiversiteit in de wereld. Omdat natuurgebieden worden omgevormd tot landbouwgrond en de landbouw steeds intensiever wordt, daalt de kwaliteit en het aantal van de beschikbare leefgebieden voor wilde diersoorten in verschillende milieus (onder de grond, op de grond, in de bomen, in zoetwater, in de zee, in de lucht). Voedselproductie heeft bijvoorbeeld negatieve gevolgen voor de zoetwaterfauna en -flora door de wateronttrekking en de slechtere waterkwaliteit ten gevolge van bodemerosie en het gebruik van chemicaliën in de landbouw. Stroomafwaarts beschadigt de vervuiling, met name door meststoffen, ook de zeesystemen die al zwaar worden getroffen door de visserij en – op allerlei manieren – door de vis- en schelpdierteelt.
Volgens de ‘rode lijst’ die wordt bijgehouden door de internationale milieuorganisatie IUCN (International Union for Conservation of Nature) wordt de moderne landbouw geïdentificeerd als een bedreiging voor 86% van de diersoorten die tot nu toe door de IUCN in haar lijst van met uitsterven bedreigde diersoorten werden opgenomen. De hervorming van onze voedselproductie- en -consumptiepatronen is dus een prioriteit. We moeten onze lokale en wereldwijde voedingsgewoonten aanpassen, gebieden beschermen voor de natuur en het land bewerken op een manier die meer respect toont voor al wat leeft.
Water
Water geeft vorm aan onze landschappen en klimaten en dus aan onze eigen leefomgevingen, maar ook aan die van talrijke andere levende wezens. Watergebieden herbergen een uitzonderlijke biodiversiteit die erg afhankelijk is van het milieu. Door de blootstelling aan talrijke vormen van vervuiling, uitputting, de introductie van invasieve soorten en de gevolgen van de klimaatontregeling, wordt het water steeds meer bedreigd. Tegelijk wordt het zelf ook bedreigender, meer bepaald bij zwaar weer. Het water beter onderhouden en beschermen dan nodig voor het gebruik dat we ervan maken voor onze huishoudbehoeften is dus een cruciale uitdaging om onze levensomstandigheden te verbeteren, de biodiversiteit te beschermen en onze leefgebieden veilig te stellen.
Bomen en bossen
Bomen en bossen volwaardig integreren in projecten voor het herstel van de biodiversiteit, het welzijn van de mens en de economie.
Op wereldschaal herbergen bossen ongeveer 80% van de terrestrische biodiversiteit en staan ze in voor talrijke ecosysteemdiensten: klimaatregeling, bescherming tegen natuurlijke gevaren, diversiteit van het landschap, regeling van de kwaliteit van het water dat het grondwater aanvult, houtvoorziening en werkgelegenheid in de bosbouwsector, recreatieruimte enz. Sinds het begin van de jaren 80 sterven de Europese bossen echter af. Die verkommering wordt vooral vastgesteld in Midden-Europa, maar ook België wordt niet gespaard. De oorzaken zijn een combinatie van natuurlijke en door de mens veroorzaakte factoren. De verkommering heeft gevolgen voor de kwaliteit van de ecosysteemdiensten die door de bosgebieden worden geleverd en vormt zo een bedreiging voor alle levende wezens.
Energie en mobiliteit
We verbruiken energie om te leven en om ons te verplaatsen. Alle manieren om energie te produceren, te vervoeren en te verdelen, hebben gevolgen voor de kwaliteit van het water, de lucht, de bodem en -direct of indirect- voor planten en dieren. Daar komt bij dat we leven in een maatschappij die vooral werd opgebouwd rond vervuilende en uitputtelijke energiebronnen die aanzienlijke schade veroorzaken. Het is nochtans mogelijk om beroep te doen op de kracht van biodiversiteit en de ecosysteemdiensten die ze kan leveren om onze energieafhankelijkheid – en tegelijkertijd onze impact op al wat leeft – te verminderen.
Afval
De activiteiten van de mens produceren vaak afval dat, als het niet op een geschikte manier wordt ingezameld, in de natuur terechtkomt. De verwerking van dat afval, dat nog vaak gewoon wordt begraven of verbrand, veroorzaakt veel schade aan de biodiversiteit. Het afval dat aan de inzameling ontsnapt is nog schadelijker. Wanneer het vergaat, komen er deeltjes vrij die het milieu vervuilen, met name de bodem, die zo ongeschikt wordt voor planten en dieren, maar ook voor de productie van ons eigen voedsel. Bovendien komt dat landafval na verloop van tijd terecht in de waterlopen en daarna in de zee. Daar wordt het een bedreiging voor de zoetwater- en mariene levensvormen. We moeten dus dringend onze productie- en consumptieniveaus herzien om ons afval te beperken en de biodiversiteit, waarvan we ook zelf afhankelijk zijn, te beschermen.
Duurzame gebouwen
Stadsuitbreiding en verharding voor de aanleg van gebouwen, wegeninfrastructuur, parkings of sportvelden om te beantwoorden aan de groeiende behoeften van de bevolking en de huidige levensstijl zijn oorzaken van het verval van de biodiversiteit. Door de natuurlijke ruimte te vernietigen of te versnipperen, door steeds meer grondstoffen te verbruiken en door lucht-, lawaai- en lichtvervuiling te vergroten, hebben verstedelijkte gebieden een directe invloed op het verval van de werking van de ecosystemen en het verlies van een natuur die nochtans talrijke voordelen oplevert en bijdraagt tot ons welzijn. Natuurgebieden maken het immers mogelijk om het stedelijke hitte-eilandeffect te bestrijden, de luchtkwaliteit te verbeteren of de bodem in stand te houden.
Rechtvaardige transitie
Een milieutransitie kan pas representatief zijn en door iedereen worden gesteund als ze rekening houdt met de aspiraties, maar ook met de beperkingen van de verschillende spelers en speelsters in de samenleving. Het is dus nodig om een aanpak in gang te zetten waarbij lokale spelers en speelsters van alle leeftijden en uit alle delen van de bevolking de voornaamste drijvende krachten en belanghebbenden van de veranderingen zijn.
Onze hulpmiddelen voor de biodiversiteit
Gemeentelijke Biodiversiteitsatlas
Tien samen opgestelde of didactische kaarten worden jaarlijks bijgewerkt in samenwerking met de lokale spelers en speelsters om hun kijk op hun regio te veranderen, de biodiversiteit toegankelijker te maken en bestaande wetenschappelijke gegevens synthetisch voor te stellen.
De bedoeling is om het eigen grondgebied beter te leren kennen, zin te krijgen om het te beschermen en bij de besluitvorming rekening te houden met de laatste nieuwe beschikbare gegevens.
GKAP
Gemeentelijk actieplan op grond van zeven thematische drijfveren.
Het Gemeentelijk Kick-Actieplan (GKAP) is gericht op de lancering van het dynamisch proces in de gemeente aan de hand van concrete, snelle en mobiliserende maatregelen die de banden tussen de lokale spelers bevorderen.
Het gaat om een jaarlijks plan met snelle acties om de bescherming en/of het herstel van de biodiversiteit in de regio te bevorderen. Het wordt ontwikkeld door de leden van de beweging voor Biodiversiteit, op voorstel van Kick, met oplossingen uit de Oplossingenbibliotheek en daarna gevalideerd en ondersteund door het gemeentebestuur.
Bibliotheek van oplossingen
Een verzameling repliceerbare oplossingen die ter beschikking worden gesteldEen verzameling repliceerbare oplossingen die ter beschikking worden gesteld
Kick verzamelt en verspreidt concrete oplossingen met een meetbare impact om de biodiversiteit te bevorderen. Iedereen kan voortaan oplossingen vinden die in zijn of haar regio kunnen worden toegepast, die oplossingen vlot uitrollen met de hulp van een oplossingsgerichte partner en daar de impact van meten.
Kick Finance
Deze tool wil de lokale spelers en speelsters helpen om kansen in realiteit om te zetten.
Steun aan fondsenwerving om de biodiversiteit te bevorderen
In samenwerking met de Koning Boudewijnstichting wil Kick een specifieke projectrekening met belastingaftrek ter beschikking van de lokale spelers stellen om de werving te organiseren van fondsen die 100% gewijd worden aan oplossingen die op het grondgebied worden uitgevoerd.
Monitoring van projectoproepen uit de privésector en overheidssubsidies
Kick bouwt een tool voor de collectieve monitoring van projectoproepen uit de privésector en overheidssubsidies om de aandacht van de lokale spelers en speelsters te vestigen op alle mogelijke kansen om de biodiversiteit te bevorderen. Met hun middelen en ervaring helpen we om de inschrijvingsdossiers in te dienen.
Zoeken naar investeerders met een milieu-impact
Kick wenst de lokale milieugerichte ondernemingen te begeleiden in hun zoektocht naar investeerders die zich bewust zijn van de hoogdringendheid van de milieuommekeer. Het is de bedoeling om inspiratie te putten uit het concept van de ‘groene obligaties’ met een milieu-impact en de projecten zo op de gewenste schaal te brengen.
Participatieve projectoproepen
Bestaande initiatieven met een snelle impact stimuleren
Om bestaande initiatieven te steunen en nieuwe te stimuleren, zet Kick aan tot het ontwikkelen van participatieve projectoproepen. Door reeds bestaande operaties te versterken of door een Proximity-campagne aan te bieden in samenwerking met de stichting Be Planet.
Proximity biedt de regio’s een kant-en-klare oplossing om een partnerdynamiek tussen de verschillende lokale spelers en speelsters op gang te brengen en om financiële, materiële en/of menselijke middelen vrij te maken.
Een Proximity-campagne stelt iedereen in staat om zijn of haar project om de biodiversiteit en de ecologische en solidaire transitie te bevorderen voor te leggen aan een jury van deskundigen, gevolgd door een stemming waaraan alle burgers van de gemeente kunnen deelnemen.
Selectie van de monumentale bomen
Collectieve mobilisatie om drie ambitieuze biodiversiteitsbevorderende projecten voor de regio te identificeren en te implementeren.
Ze worden gekozen volgens een participatief proces. Ze moeten ecosysteemgericht zijn, verschillende spelers en speelsters mobiliseren, duurzaam (met een meetbare impact over minstens 10 jaar) en gefinancierd of financierbaar zijn. Het is in die drie projecten dat Kick en alle bondgenoten van de biodiversiteit tijdens het tweede en derde jaar van het project hun tijd en energie zullen investeren.
Gemeentelijke Biodiversiteitsatlas
Tien samen opgestelde of didactische kaarten worden jaarlijks bijgewerkt in samenwerking met de lokale spelers en speelsters om hun kijk op hun regio te veranderen, de biodiversiteit toegankelijker te maken en bestaande wetenschappelijke gegevens synthetisch voor te stellen.
De bedoeling is om het eigen grondgebied beter te leren kennen, zin te krijgen om het te beschermen en bij de besluitvorming rekening te houden met de laatste nieuwe beschikbare gegevens.
Atelier de consultation de citoyen·ne·s : récolter des « récits d’inspiration»
- Lieux inspirants
- Menaces pour la biodiversité
Atelier de consultation de citoyen·ne·s : récolter des « récits d’inspiration»
- Allié·e·s de la biodiversité
- Faune et avifaune remarquable
- Espèces invasives
- Trame noire
- Trame du bruit
Cartes synthétiques issues des données scientifiques et cartes existantes.
- Caractéristiques du territoire
- Réseaux écologiques
- Réseau humide
GKAP
Het Gemeentelijk Kick-Actieplan (GKAP) is gericht op de lancering van het dynamisch proces in de gemeente aan de hand van concrete, snelle en mobiliserende maatregelen die de banden tussen de lokale spelers bevorderen.
Het gaat om een jaarlijks plan met snelle acties om de bescherming en/of het herstel van de biodiversiteit in de regio te bevorderen. Het wordt ontwikkeld door de leden van de beweging voor Biodiversiteit, op voorstel van Kick, met oplossingen uit de Oplossingenbibliotheek en daarna gevalideerd en ondersteund door het gemeentebestuur.
Bibliotheek van oplossingen
Een verzameling repliceerbare oplossingen die ter beschikking worden gesteldEen verzameling repliceerbare oplossingen die ter beschikking worden gesteld
Kick verzamelt en verspreidt concrete oplossingen met een meetbare impact om de biodiversiteit te bevorderen. Iedereen kan voortaan oplossingen vinden die in zijn of haar regio kunnen worden toegepast, die oplossingen vlot uitrollen met de hulp van een oplossingsgerichte partner en daar de impact van meten.
Kick Finance
Steun aan fondsenwerving om de biodiversiteit te bevorderen
In samenwerking met de Koning Boudewijnstichting wil Kick een specifieke projectrekening met belastingaftrek ter beschikking van de lokale spelers stellen om de werving te organiseren van fondsen die 100% gewijd worden aan oplossingen die op het grondgebied worden uitgevoerd.
Monitoring van projectoproepen uit de privésector en overheidssubsidies
Kick bouwt een tool voor de collectieve monitoring van projectoproepen uit de privésector en overheidssubsidies om de aandacht van de lokale spelers en speelsters te vestigen op alle mogelijke kansen om de biodiversiteit te bevorderen. Met hun middelen en ervaring helpen we om de inschrijvingsdossiers in te dienen.
Zoeken naar investeerders met een milieu-impact
Kick wenst de lokale milieugerichte ondernemingen te begeleiden in hun zoektocht naar investeerders die zich bewust zijn van de hoogdringendheid van de milieuommekeer. Het is de bedoeling om inspiratie te putten uit het concept van de ‘groene obligaties’ met een milieu-impact en de projecten zo op de gewenste schaal te brengen.
Participatieve projectoproepen
Om bestaande initiatieven te steunen en nieuwe te stimuleren, zet Kick aan tot het ontwikkelen van participatieve projectoproepen. Door reeds bestaande operaties te versterken of door een Proximity-campagne aan te bieden in samenwerking met de stichting Be Planet.
Proximity biedt de regio’s een kant-en-klare oplossing om een partnerdynamiek tussen de verschillende lokale spelers en speelsters op gang te brengen en om financiële, materiële en/of menselijke middelen vrij te maken.
Een Proximity-campagne stelt iedereen in staat om zijn of haar project om de biodiversiteit en de ecologische en solidaire transitie te bevorderen voor te leggen aan een jury van deskundigen, gevolgd door een stemming waaraan alle burgers van de gemeente kunnen deelnemen.
Selectie van de monumentale bomen
Ceux-ci seront choisis sur base d’un processus participatif. Ils seront écosystemiques, multi-acteurs, pérennes (avec un impact mesurable sur au moins 10 ans), financés ou financables. Ces 3 projets seront ceux au service desquels Kick et l’ensemble des alliés et alliées de la biodiversité investiront leur temps et leur énergie durant les années 2 et 3 du projet.
De oplossingen bestaan, nu is het tijd om ze te realiseren.
Kick verzamelt en deelt concrete en meetbare oplossingen om de biodiversiteit te bevorderen.
Iedereen kan voortaan in de Bibliotheek oplossingen vinden die in zijn of haar eigen regio toegepast kunnen worden en met behulp van Kick vlot uitgerold kunnen worden in de betrokken gemeente.
Kick verzamelt en deelt concrete en meetbare oplossingen om de biodiversiteit te bevorderen.
De oorzaken van biodiversiteitsverlies aanpakken
Vernietiging van leefgebieden
Uitputting van natuurlijke hulpbronnen
Klimaatverandering
Vervuiling
